Ciddi bir halk sağlığı problemi olarak dünyada önemini korumakta olan hepatite dikkat çekmek amacıyla 28 Temmuz 2017 tarihinde kutlanacak olan “Dünya Hepatit Günü” nün bu yılki teması, Dünya Sağlık Örgütü tarafından “Hepatitin Eliminasyonu (Ortadan Kaldırılması)” olarak belirlenmiştir.
Hepatit, en basit anlamıyla karaciğerin iltihabıdır ve pek çok nedene bağlı olarak oluşabilir. Bu nedenlerin başında viral enfeksiyonlar gelmektedir. Viral hepatitlere sebep olan farklı hepatit virüs tipleri (A, B, C, D ve E) bulunmaktadır. Bunlardan hepatit B, C ve D kronik karaciğer hastalıklarına yol açmaktadır. 2015 yılı rakamlarına göre dünyada yaklaşık 325 milyon kişinin kronik hepatit hastalığı olduğu saptanmıştır. Yılda 1,34 milyon insanın ise bu virüs tiplerine bağlı hastalıklardan öldüğü tahmin edilmektedir.
Hepatit A bu etken ile kirlenmiş (kontamine) su ve besinlerle salgınlara yol açabilen, kötü hijyenik koşullardan dolayı kolaylıkla bulaşabilen bir hastalıktır. Çocukluk çağlarında hafif belirtilerle geçirilen Hepatit A enfeksiyonu, ileri yaşlarda daha ağır seyretmekte ve şiddetli karaciğer hastalığı ile ölümlere yol açabilmektedir. Ülkemizde hijyen kurallarına ve temizlik koşullarına uyum, temiz su kaynaklarına ulaşımın artışı, sosyoekonomik koşullarla ilgili diğer göstergelerin iyileşmesi ve 2012 yılı sonu itibariyle başlayan hepatit A aşı uygulamaları sonucunda 2012 yılında 3.624 olan vaka sayısı 2016 yılında 411’e ve 2012 yılında yüz binde 4,8 olan hastalık görülme sıklığı da 2016 yılında yüz binde 0,5’e düşmüştür. Halen Ülkemizde çocuklara 18. ve 24. aylarda, risk grubundaki kişilere de en az 6 ay ara ile 2 doz halinde sağlık kuruluşlarımızda ücretsiz hepatit A aşısı uygulanmaktadır.
Hepatit B ve Hepatit C virüsleri uzun vadede kronik karaciğer hastalığı, siroz veya karaciğer kanserine yol açabildiği için ayrıca bir öneme sahiptir. Dünyada 257 milyon kişinin HBV ile 71 milyon kişinin ise HCV ile enfekte olduğu tahmin edilmektedir. Kısaca;
Hepatit B ve Hepatit C;
- Kontrol edilmemiş kan ve kan ürünlerinin transfüzyonuyla
- Sterilize edilmemiş cerrahi malzemelerin kullanıldığı tıbbi ya da diş müdahaleleriyle
- Kullanılmış enjektör paylaşımıyla
- Tıraş bıçağı, diş fırçası gibi eşyaların paylaşımıyla
- Sterilize edilmemiş araçlarla dövme, akupunktur ya da vücut takılarının uygulanmasıyla
- Hepatit B ve C taşıyıcılarının aile içi temasıyla
- Anneden bebeğe doğumda ve sonrasında
- Güvenli olmayan cinsel ilişkiyle bulaşabilir.
Hepatit C virüsü bulaşma yolları, Hepatit B virüsü bulaşma yolları ile benzer olmakla birlikte esas yayılma yolu enfekte kan ve kan ürünleri ile doğrudan temastır. Ancak enfekte kan ile temas etmiş diğer vücut sıvıları da bulaşma açısından kaynak olabilir. Tek eşli çiftlerde cinsel yolla bulaşma nadir görülür.
Hepatit B hastalığından korunmanın en etkili yolu aşılanmadır. Hepatit B aşısı güvenli ve etkili bir aşı olup 1998 yılında rutin çocukluk çağı aşı takvimine eklenmiştir. Rutin çocukluk çağı hepatit B aşılamalarını, 2005-2008 yılları arasında okullarda yapılan destek aşılamaları ve risk grubu aşılamaları izlenmiştir. Özellikle son yıllarda aşılama hızlarının artmasıyla 1990 yılında 5 yaş altı 370 olan vaka sayısı, 2016 yılı itibariyle 11’e düşmüştür. 5 yaş altı çocuklardaki akut hepatit B hastalığı görülme sıklığı 1990 yılında yüz binde 6,2 iken, 2016 yılında yüz binde 0,2 olarak gerçekleşmiştir.
Hepatit B aşısı Ülkemizde bebeklere, ilk dozu doğumda, 2. ve 3. dozları ise 1 ve 6 aylıkken, risk grubundaki kişilere ise 0, 1 ve 6 ay takvimi ile 3 doz olarak ve ücretsiz uygulanmaktadır. Hepatit C virüsüne karşı aşı henüz bulunmamaktadır ancak kullanılmaya başlayan yeni ilaçlarla tedavide başarılı sonuçlar alınmaya başlanmıştır. Aşı dışında hastalıktan korunmanın en etkili yolu bulaş yoluna ilişkin koruma önlemlerinin alınmasıdır.
Hepatit D virüsü, hepatit B virus (HBV) enfeksiyonu olan kişilerde hastalığa yol açar. HBV’nin yokluğunda enfeksiyon yapamaz. Fakat hafif seyreden HBV enfeksiyonunu daha ağır ve hızlı seyreden bir hastalığa dönüştürebilir. HDV kan ve kan ürünleri temasıyla, kas içi veya damar içi enjeksiyonlarla, deri ve mukoza yoluyla ve cinsel yolla bulaşabilir.
Hepatit E virüsü (HEV) fekal-oral (dışkı ile temas) yol ile bulaşır, vahşi ve evcil hayvanlarda bulunur ve akut enfeksiyona yol açar. Erişkinlerde çocuklardan daha sık görülür. Gebelikte
geçirildiğinde hepatit E hastalığı daha ciddi seyreder. Özellikle gebelerde son 3 aylık dönemde düşük, erken doğum, ciddi karaciğer yetmezliği ile ölüm riskinin artmasına sebep olabilir. Hepatit E virüsünün spesifik bir tedavisi ve aşısı yoktur. Bilgilenin ve Korunun!!