VEREM EĞİTİM VE PROPAGANDA HAFTASI

·        “Verem Eğitim ve Propaganda Haftası” 1947 yılında kutlanmayabaşlamıştır.
·        Her yıl Ocak ayının ilk Pazar gününden başlayan haftada kutlanan “Verem Eğitim ve Propaganda Haftası’nın amacı verem ile ilgili toplumun bilgilendirilmesi ve bu hastalığa bütün kesimlerin dikkatininçekilmesidir.
·        Bu amaçla; sempozyumlar ve konferanslar düzenlenir, okullarda kompozisyon ve resim yarışmaları yapılır, vatandaşa hastalıkla ilgili eğitim verilir, afiş ve broşürler dağıtılır, yazılı ve görsel basına bilgiverilir.

TÜBERKÜLOZ HASTALIĞININ ETKENİ

·        TB etkeni “Mycobacterium tuberculosis”basilidir.
·        Uzun sürede çoğalır, kültürde 2-6 haftada üreyen ve oksijenli ortamda yaşayan bir basildir. Asit ile boyayı vermediğinden aside dirençli basil (ARB)denilir.

TÜBERKÜLOZUN BULAŞMASI

·        Tüberküloz basili hava yolu ile bulaşır.

·        Basilin kaynağı, tedavi görmemiş veya düzenli tedavi görmeyen aktif akciğer ve larinks tüberkülozu olanhastalardır.
·        Hasta insanlardan öksürme ve hapşırma ile ortama yayılan mikrobun solunum yolu ile alınması sonucubulaşır.

·        Tedavi edilmeyen her hasta yılda 10-15 kişiye hastalığıbulaştırır.

·        Balgam yayması pozitif olan ve akciğerinde kavitesi bulunan hastalar daha fazla basilsaçarlar.
·        Basil kaynağı (TB hastası) ile karşılaşma süresi, ortamın genişliği ve havalanması basilin bulaşmasındaönemlidir.

·        En çok hastanın aile bireylerine ve yakın çalışma arkadaşlarına bulaşmaolur.

·        Tedavi ile basil sayısı çok kısa sürede azalır. Hastaların çoğunda ortalama 2-3 haftada bulaştırıcılık yokolur.

TÜBERKÜLOZ ENFEKSİYONU VE HASTALIĞI

·        Tüberküloz enfeksiyonu ve tüberküloz hastalığı birbirindenfarklıdır.
·        Tüberküloz enfeksiyonuvücutta tüberküloz basilinin sessiz durduğu ve adeta hapsedildiği bir durumdur.
·        Tüberküloz enfeksiyonu basilin vücuda girmesinden sonra 8-10 haftada tüberkülin deri testinin (TDT) pozitifleşmesi ile kendinigösterir.
·        Tüberküloz enfeksiyonu olan kişilerin yaklaşık %10’unda yaşamlarının bir döneminde tüberküloz hastalığıgelişir.
·        T überküloz hastalığı; tüberkülozla ilgili klinik belirti ve bulguların ortaya çıktığı duruma denilir.
·        Hastalığın gelişmesine yol açan, vücut direncini düşüren, bağışıklığı etkileyen hastalıklar ve etkenler vardır. HIV/AIDS vücut direncini en çok düşüren hastalıktır. Bunun dışında başta diabetes mellitus, kronik böbrek yetmezliği, bazı kanserler, ilaç ve alkol bağımlılığı, sigara, silikozis olmak üzere bazı kronik hastalıklar da vücut direncini düşürür. Bebeklerde ve yaşlılarda vücut direnci düşük olduğundan hastalığa yakalanma riskifazladır.

·        Tüberküloz hastalığı saç ve tırnak hariç tüm doku ve organları tutabilir, tuttuğu doku ve organa görebulguvebelirtigösterir,ancakençokakciğerlerdegörülür(%60-70).Hastalığıntuttuğu diğer organlar arasında en sık görülenler; plevra, lenf bezleri, kemikler, böbrekler ve beyin zarlarıdır (menenjit).

TÜBERKÜLOZ HASTALIĞININ BELİRTİLERİ

·        Genel yakınmalar: Halsizlik, iştahsızlık, kilo kaybı, çocuklarda kilo alamama, ateş, gece terlemesi vb.olabilir.

·        Solunum sistemi yakınmaları: Öksürük, balgam, öksürükle kan tükürme, göğüs-sırt-yan ağrısı, nefesdarlığıdır.

·        Larinks tüberkülozu ses kısıklığı yapabilir.
·        Diğer organları tutan tüberküloz hastalığında ilgili organa ait bulgular olabilir (lenfadenopati, hematüri, eklemde şişlikvb.).
·        İki- üç haftadan uzun süren ve non-spesifik antibiyotik tedavisi almış olmasına rağmen klinik yanıt alınamayan öksürükte tüberküloz hastalığından şüphelenmekgerekir.

TÜBERKÜLOZ TANISI

·         Tüberküloz hastalığının kesin tanısı, balgamda verem mikrobunun gösterilmesi ile konulur. Basilin mikroskopta gösterilmesi ya da kültürde üretilmesi gereklidir.

·         Hastanın semptomları ve röntgen bulguları, hastalıktan şüphelenmeyi sağlar. Semptomlar yavaşgelişir.

·        Akciğer tüberkülozu akciğer röntgen filminde bazı belirgin değişikliklere yol açar. Bu değişiklikler doktorun veremden şüphelenmesine yolaçar.

·        Tüberküloz tanısında kullanılan deri testi (TDT) vücutta mikrobun olduğunu gösterir. Enfeksiyon veya hastalık olabilir. Bu konudaki değerlendirmeyi ilgili doktoryapar.

BİLDİRİM VE KAYIT
·        Tüberküloz, bildirimi zorunlu bir hastalıktır. Tüm sağlık kurum ve kuruluşlarında tanı konulan hastaların 24 saat içinde ilgili İlçe Sağlık Müdürlüğüne/Toplum Sağlığı Merkezine bildirilmesi gereklidir.

·        Tanı konulan tüm verem hastaları verem savaş dispanserindekaydedilir.

TÜBERKÜLOZ HASTALIĞININ TEDAVİSİ

·        Ülkemizde tüberküloz tedavisiücretsizdir.
·        Tüberküloz tedavisi standarttır. Bu standart tedavi, hastanede ya da dispanserde aynı şekilde düzenlenir.
·        Yeni tüberküloz hastalarının tedavisinde standart tedavide genellikle iki ay 4 farklı ilaçla ve dört ay 2 ayrı ilaçla olmak üzere 6 aylık tedaviuygulanmaktadır.
·        Tedavide kullanılan bütün ilaçlar verem savaşı dispanserlerinden ücretsizverilir.
·        Tedavide verilen ilaçların düzenli içilmesi çok önem taşır. Çünkü hastaların bir kısmı tedaviyi terk etmekte ve toplumda basil saçmayısürdürmektedirler.
·        Hastanın ilaçlarını içtiğinden emin olmak için her doz ilacı bir sağlık personelinin veya başka bir görevlinin gözetiminde içirtmek en uygun yoldur. Buna doğrudan gözetimli tedavi (DGT) denilir.
·        Tedavinin dispanserde ya da hastanede başlanması gerekir. Aylık takiplerinin de dispanserde yapılması uygundur. Tedaviyi sonlandırana kadar özenle sürdürmekgerekir.

DİRENÇLİ TÜBERKÜLOZ
·         Tüberküloz tedavisinde ilaçlar eksik ya da düzensiz kullanılırsa hastalık iyileşmez, tedavisi güçleşerek dirençli tüberkülozgelişebilir.
·         Özellikle çok ilaca dirençli tüberküloz (ÇİD-TB) (İzoniyazid ve Rifampisin’e direnç) tüm dünyada önem arzetmektedir.

·         DSÖ tahminlerine göre Dünya genelinde yeni olguların %3,6’sı ve önceden tedavigörmüşlerin %17’si ÇİD-TB’dir.

·         Türkiye’de 2017 yılında tespit edilen 12.046 vakanın 191’i çok ilaca dirençli tüberküloz hastasıdır. Bunların 128’i yeni olgu iken 63’ü önceden tedavi görmüş olgudur. Toplam TB vakalarındaÇİD-TBoranı%3,2,yeniolgularda%2,4 veöncedentedavigörmüşolgularda %11,3’tür.

·       191 ÇİD-TB vakasının %68,6’sı erkek (131 hasta), %31,4’ü (60 hasta) kadındır. Hastaların 153’ü (%80,1) Türkiye doğumlu iken, 38’i (%19,9) yabancı ülkedoğumludur.
·         Dirençli tüberkülozun daha ileri aşamasında bazı ikinci seçenek ilaçlara da direnç gelişmektedir, bu duruma yaygın ilaç direnci denmektedir (YİD-TB). DSÖ tahminlerine göre ÇİD-TB olgularından %8,5’i yaygın ilaçdirençlidir.
·       Türkiye’de 2017 yılında tespit edilen 12.046 vakanın 2’si yaygın ilaç dirençli tüberküloz hastasıdır. Bu hastaların 2’si de yabancı ülke doğumludur (Türkmenistan, Rusya). Hastaların 1’i erkek, 1’ikadındır.
·       Ülkemizde dirençli tüberküloz hastalarının tedavisi Ankara Atatürk, İstanbul Yedikule, İstanbul Süreyyapaşa, İzmir Suat Seren Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastaneleri ve bazı üniversite hastanelerindeyapılmaktadır.

TEMASLI MUAYENESİ VE KORUYUCU TEDAVİ

·         Bulaştırıcı tüberküloz hastası ile aynı havayı paylaşan ve tüberküloz basiline maruz kalan kişilere “temaslı”denilir.
·         Tüberküloz hastası ile teması olan kişide enfeksiyon gelişimini önlemek ve tüberküloz enfeksiyonu olan kişide tüberküloz hastalığı gelişimini önlemek amacıyla koruyucu ilaç tedavisiverilmektedir.
·         Tüberküloz hastasının aile bireyleri ve diğer temaslıları dispanserlerde ücretsiz olarak muayene edilir ve gerekli tetkikleriyapılır.
·       Temaslı muayenesi sonucunda hasta olduğu tespit edilenler tedaviedilir.
·       Hasta olmayan fakat tüberküloz olma riski taşıyan kişilere koruyucu ilaç tedavisiverilir.
·       Koruyucu ilaç tedavisi tek ilaçla ve 6 ay süreyle verilir. Bu tedavinin hastalanmayı %90’a varan oranda önlediğibilinmektedir.

VEREM AŞISI - BCG (BACİLLE CALMETTE GUERİN)

·       BCG aşısı özellikle çocuklarda kanla yayılan ve ağır seyreden tüberküloz hastalığını (menenjit ve miliyer TB) önlemedeetkilidir.

·       Ülkemizde BCG aşısı doğumdan sonra 2. ayını bitiren bebeklere aile sağlığı merkezleri ve verem savaşı dispanserlerinde ücretsiz olarakyapılmaktadır.

·       Aşı zamanı geçirilirse, 6 yaşa kadar yapılabilir, ancak bu durumda önce tüberkülin deri testi (TDT-PPD) yapılmasıgerekir.

TÜBERKÜLOZ HASTALARINA YÖNELİK PSİKO-SOSYAL VE NAKDİ YARDIM

·       Tüberküloz, birey ve toplumda sağlığın yanı sıra, ekonomik ve psiko-sosyal kayıplara da neden olmakta, tedavi uyumu ve uzun süreli tedavilerin sürdürebilmesi için sosyal ve ekonomik destekler verilmesigerekmektedir.

·       Bakanlığımız ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı arasında 12.12.2017 tarihinde yapılan protokol çerçevesinde “Psiko-Sosyal ve Mali Kayıp Yaşayan Tüberküloz ve SSPE Hastalarına Yönelik Düzenli Nakdi Yardım Programı” başlatılmıştır. Program kapsamında ekonomik ve sosyal güçlükler yaşayan tüberküloz hastalarımıza 2018 yılı Ocak ayından itibaren nakdi yardım verilmeye başlanmıştır.

DÜNYADA TÜBERKÜLOZ HASTALIĞININ DURUMU

·         Tüberküloz (TB) halen dünya genelinde önemli bir sağlıkproblemidir.
·         Dünya nüfusunun yaklaşık dörtte biri tüberküloz basili (Mycobacterium tuberculosis) ile enfektedir. Bu insanların %10’unda yaşamlarının bir döneminde tüberküloz hastalığının ortaya çıkacağıdüşünülmektedir.

·         Tüberküloz çoğunlukla ekonomik olarak üretken yaş grubundaki erişkinleritutmaktadır.
·         Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) “Küresel Tüberküloz 2018 Raporu”na göre dünya genelinde tüberküloz görülme sıklığı (insidans) ve tüberkülozdan ölümlerdüşmektedir.
·         Dünya genelinde 2017 yılında 10 milyon yeni tüberküloz hastası ortaya çıkmıştır.Bunların yaklaşık 6 milyonu erkek, 3 milyonu kadın ve 1 milyonu çocuktur (15 yaşaltı).

·         Tüberküloz hastalarının üçte ikisi 8 ülkededir (Hindistan, Çin, Endonezya, Filipinler, Pakistan, Nijerya, Bangladeş ve GüneyAfrika).
·         Tüberküloz bulaşıcı hastalıklar arasında en çok ölüme neden olan hastalıktır. Dünya genelinde en çok ölüme neden olan ilk 10 sebeptenbiridir.
·         Dünya genelinde 2017 yılında 1,6 milyon insan tüberkülozdan hayatını kaybetmiştir (HIV+TB hastalarında 0,3 milyon ölüm bu sayınıniçindedir).
·         Tedavi edilmezse tüberküloz hastalarında ölüm oranı yüksektir. Yapılan çalışmalarda tedavi edilmeyen akciğer TB olgularının %70’inin 10 yıl içinde hayatını kaybettiğisaptanmıştır.

·         Dünyada 2010-2016 yılları arasında TB tedavisi ile 53 milyon hayatkurtarılmıştır.

·         2017 yılında yaklaşık 558.000 olgu Rifampisin dirençlidir; bunların %82’si çok ilacadirençli tüberküloz (ÇİD-TB) hastasıdır. Dirençli olguların yaklaşık yarısı Hindistan (%24), Çin (%13) ve Rusya Federasyonundadır (%10).

·         ÇİD-TB olgularında Dünya genelinde tedavi başarısı oranları düşüktür(%55).
·           Dünya Sağlık Örgütü tarafından tüm ülkeler için tahmini tüberküloz insidans(estimated

incidence) ve mortalite hızları hesaplanmaktadır. Türkiye’nin 2017 yılı tahmini TB insidans hızı yüz binde 17, TB mortalite hızı yüz binde 0,53’tür (Tablo 1).

Tablo 1. DSÖ Bölgelerine Göre Tahmini TB İnsidans ve Mortalite Hızları, 2017 (DSÖ Küresel Tüberküloz 2018 Raporu)

*Türkiye 53 ülkeden oluşan DSÖ Avrupa Bölgesinde yer almaktadır.

TÜRKİYE’DE TÜBERKÜLOZ HASTALIĞININ DURUMU

·         Türkiye’de tüberküloz görülme sıklığı (insidans) her yıl yaklaşık %4-5 oranındaazalmaktadır.

Tablo 2. Yıllara Göre Toplam TB Olgu Sayısı ve İnsidans Hızları, 2005-2017

*2005 ve 2006 yıllarında TÜİK’in nüfus projeksiyonları, 2007 yılından itibaren adrese dayalı nüfuslar kullanılmıştır.

**İnsidans: Yeni+Nüks Olgu Sayısı / Nüfus x 100.000