Kuduz, insanlar dahil bütün sıcakkanlı memelilerde görülebilen, beyine yerleşerek felçlere yol açan ve ölümle sonuçlanan bir virüs hastalığıdır.
Ülkemizde kurt, tilki, çakal, yaban kedisi, kokarca ve gelincik gibi vahşi hayvanlarla; köpek, kedi, sığır, koyun, keçi ve at gibi evcil hayvanlar hastalığa yakalanabilen hayvanlardır.
Kuduza yakalanmış evcil bir hayvanda bazı huy değişiklikleri görülür. Daha önceleri normal davranış gösteren hayvanlar dikkatlerini çeken her şeye karşı sinirli ve saldırgan olurlar. Yutak felcine bağlı olarak yutkunma reflekslerini yitirdiklerinden, sudan korkarlar ve ağızlarından aşırı miktarda salya aktığı görülür. Vahşi hayvanlar, insanlara olan korkusunu yitirir ve evcil hayvan gibi insanlara yaklaşabilirler. Genelde gece ortaya çıkan vahşi hayvanlar, gündüz de ortalıkta görülebilirler ve dikkatini çeken her cisme saldırırlar. Hastalığın ileri safhalarında felç gelişir ve hayvanlar komaya girerek ölürler.
Hastalığın belirtileri virüsün vücuda girmesinden itibaren yaklaşık 3-8 hafta sonra ortaya çıkar. İnsanlarda ilk önce halsizlik, ateş, iştahsızlık, bulantı, baş ağrısı gibi hastalığa özel olmayan belirtiler başlar. Isırık yeri ve çevresinde ağrı ve kaşıntı görülebilir. Yutak felci sebebiyle kuduzun karakteristik belirtisi olan sudan korkma görülür. Daha sonra hasta komaya girer ve ölüm meydana gelir.
Kuduza yakalanmış bir hayvanın ısırmasıyla, hayvanın salyasının açık yaraya, kesik, sıyrık, veya çatlak deriye; göz, ağız veya buruna temas etmesiyle, kuduz hayvanın tırmalaması sonucu meydana gelen yaralanmalarla, (hayvanın tırnağı kendi salyasıyla bulaşık olabilir) hayvanın salyasıyla bulaşık malzemenin (tasma, yular, dizgin vb.) bütünlüğü bozulmuş deriye temasıyla, hayvanın etinin ve sütünün çiğ olarak tüketilmesiyle bulaşır.
Kuduzdan korunmak için kedi ve köpekler kuduza karşı mutlaka aşılattırılmalıdır. (köpeklerin 3 aylık, kedilerin ise 6 aylıktan itibaren aşılattırılmaları ve aşıların her yıl tekrar edilerek bunun belgelendirilmeleri hukuki bir gerekliliktir)
Evcil hayvanların, başıboş ve/veya vahşi hayvanlarla temas etmesine engel olunmalıdır. Başıboş hayvanlara, sevmek veya beslemek amacıyla yaklaşılmamalı ve dokunulmamalıdır. Çevrede başıboş, hasta, garip davranışlar sergileyen veya ölmüş hayvan görüldüğünde ilgili yerler haberdar edilmelidir. ( Belediyeler, Muhtarlıklar, Tarım İl ve İlçe Müdürlükleri gibi)
Kuduz şüpheli temas söz konusu olduğunda yara veya ısırık bölgesi hariç hiç vakit kaybetmeden (şüpheli temastan itibaren 10 dakika içerisinde) bol akarsu ve sabunla iyice yıkanmalı ve arkasından tentürdiyot gibi iyotlu antiseptikler uygulanmalıdır. Göz, ağız veya burun şüpheli temasa maruz kalmışsa bu bölgeler birkaç dakika içinde bol suyla iyice yıkanmalıdır. Temasa maruz kalan kişi bu uygulamaları yaptıktan sonra derhal en yakın sağlık kuruluşuna müracaat etmeli ve hekimin düzenleyeceği aşılama programını aksatmadan uygulamalıdır.
Kuduz hastalığının belirtisi ortaya çıktıktan sonra tedavisi imkansızdır; hastalık ölümle sonuçlanır. Bu sebeple, burada belirtilen korunma önlemlerine uyulmalı; özellikle yara tedavisi ile kuduz aşısı ve kuduz anti serumu uygulamasının hastalığa yakalanmama hususunda hayati öneme sahip olduğu kesinlikle bilinmelidir.
Ülkemizde Kuduzla ilgili olarak aşı ve serum uygulamaları dahil her türlü sağlık hizmetlerinin ÜCRETSİZ yapıldığı unutulmamalıdır.